سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، هفتمین بخش از سلسله نوشتارهای «خانواده و جمعیت» به قلم حجت الاسلام والمسلمین فولادی را منتشر می‌کند.

اهميت ازدواج و تشكيل خانواده:

در اسلام اهميت فراواني به تشكيل خانواده و ازدواج شده و آيات و روايات فراواني در اين خصوص وارد شده. قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ». (1)‏

و از نشانه‏هاى او اين كه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد و در ميانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در اين نشانه‏هايى است براى گروهى كه تفكّر مى‏كنند.

عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وآله:‏ «مَا بُنِيَ‏ بِنَاءٌ فِي الْإِسْلَامِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنَ التَّزْوِيجِ». (2)

امام باقر(عليه السّلام) فرمود: رسول خدا(صلّى اللَّه عليه و آله و سلم) فرموده‌اند: هيچ بنائى در اسلام نزد خداوند متعال محبوب تر از بناى‏ (خانواده) به ازدواج نيست.

ازدواج و تشكيل خانواده در هر شرايطي مطلوب است، حتي بلافاصله بعد از مرگ عزيزان. هنوز شانزده روز از وفات رقيه دختر رسول خدا (صلي الله عليه و‌آله و سلم) نگذشته بود كه حضرت علي(عليه السلام) با حضرت زهرا(سلام الله عليها) ازدواج نمودند و در اين هنگام نه رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) ايراد گرفتند و نه مردم اعتراض كردند. همچنين خود حضرت علي عليه السلام سه روز پس از شهادت حضرت زهرا سلام الله عليها، بنا به وصيّت آن بانوي معظمه با «أمامه» ازدواج كردند. (3)

امروزه عرف جامعه به غلط براي مردي كه همسرش را از دست داده، بعد از گذشت هفته، چهلم، سالگرد و ... يا زني كه شوهرش را از دست داده، بعد از پایان عِدّه ازدواج را جايز نمي داند و آن را نشانه وفاداري به همسر مي داند؛ هر چه ديرتر ازدواج كند، وفادارتر است!؛ اين امر رسمی جاهلي و غلط است. يا اگر زوج جواني، آماده ازدواج باشند و يكي از اقوام دور طرفين فوت كند، تا ماه ها و ازدواج را به تأخير مي اندازند كه همگي آن‌ها اشتباه است.

فلسفه ازدواج:

1- بقاي نسل؛

2- آرامش و تعادل روحي و جسمي؛

3- سلامت اخلاقي و اجتماعي جامعه؛

4- تأمين نيازهاي طبيعي و غريزي انسان؛

5- ارضاي حس محبت كردن و مورد محبت قرار گرفتن.

تعدد زوجات:

جواز چند همسري براي مردان پيش از اسلام نيز در ميان قبايل مختلف معمول بوده؛ بنابراين اسلام نه تعدد زوجات را آغاز نمود و نه آنرا واجب كرد؛ بلكه در صدد اصلاح و تعديل آن برآمده و آن را از احكام اختياري قرار داد: قرآن کریم می فرماید: «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِي الْيَتامى‏ فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى‏ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ ذلِكَ أَدْنى‏ أَلاَّ تَعُولُوا». (4)

و اگر مى‏ترسيد كه(به هنگام ازدواج با دختران يتيم،) عدالت را رعايت نكنيد، (از ازدواج با آنان، چشم‏پوشى كنيد و) با زنان پاك(ديگر) ازدواج نمائيد، دو يا سه يا چهار همسر و اگر مى‏ترسيد عدالت را(درباره همسران متعدد) رعايت نكنيد، تنها يك همسر بگيريد، و يا از زنانى كه مالك آنهائيد استفاده كنيد، اين كار، از ظلم و ستم بهتر جلوگيرى مى‏كند.

تعدد زوجات براي مردان هيچ مشكل حقوقي به وجود نمي آورد، ولي تعدد زوج براي زنان، مشكلات فراواني از جمله مجهول بودن نسب و إرث به وجود مي‌آورد.

تعدد زوجات حكمت‌ها و علل فراواني دارد كه علاوه بر سيرۀ معصومين عليهم السلام،‌ عقل و منطق هم به آن حكم مي‌كند كه برخي از حكمت هاي آن عبارتند از:

1- فزوني تعداد زنان آماده ازدواج بر مردان:

دختران در 9 سالگي و پسران در 15 سالگي به تكليف مي رسند و اگر تولد يكسان دختر و پسر در يك سال در نظر گرفته شود، در پايان 15 سالگي و آغاز 16 سالگي پسران، در برابر هر پسر، 7 دختر قرار مي‌گيرد و در سال بيست و پنجم كه حد معمول ازدواج است، در مقابل هر 10 پسر 16 دختر قرار مي‌گيرد.

2- كثرت تلفات نوزادان پسر:

به موجب آمار، تلفات نوزادان پسر از نوزادان دختر بيشتر است و در كودكي هم تلفات اضافه مي شود؛ به دليل اتفاقات، تصادفات و نيز در اواسط عمر كه سنّ كار و كوشش است، در اثر عوامل گوناگونِ شغلي، معادن، جنگ ها و ...، تلفات مردان بيشتر از زنان است؛ ضمن آن كه عمر طبيعي مردان كمتر از زنان می باشد و همه اين موارد تعداد زنان را در جامعه بيشتر از مردان قرار مي دهد.

3- طولاني تر بودن عمر توليد نسل در مردان در مقايسه با زنان:

زنان غير سادات در پنجاه سالگي و سادات در 60 سالگي قدرت توليد نسل را از دست مي‌دهند؛ ولي مردان تا صد سالگي بلكه بيشتر هم قدرت توليد نسل را دارند؛ بنابراین تعدد زوجات براي مردان، امري طبيعي در راستای تكثير نسل مي باشد.

4- تمايل مردان به چند همسري

مردان فطرتاً تمايل به چند همسري دارند و زنان نيز فطرتاً موافق اين امر هستند؛ بسياري از زنان مي پذيرند كه به عنوان همسر دوم، سوم و ... قرار گيرند و اگر مخالفتي هم مي شود از روي عادت است نه غريزه و طبيعت؛ البته اگر زن نمي تواند بپذيرد، مي تواند ضمن عقد، تك همسري را شرط كند.

5- سرپرستي زنان بيوه و تأمين نيازهاي عاطفي آنان:

در كشور ما 6 ميليون مطلّقه وجود دارد و در هر ساعت 11 طلاق ثبت مي شود كه آمار نگران كننده اي است و تأمين نيازهاي اين بانوان جز با ازدواج مجدد مردان قابل حل نيست.

تك همسري در غرب:

پس از جنگ جهاني دوم و تلفات انساني بالاي اين جنگ، حدود 6 ميليون زن بدون سرپرست ماندند و طي درخواستي از كليسا خواستار لغو قانون تك همسري براي مردان شدند؛ اما كليسا پس از شور و مشورت، قانون تك همسري براي مردان را لغو نكرد و اين مسأله باعث بروز انواع فساد، فحشاء و مشكلات اجتماعي فراوان در اروپا شد، تا جايي كه برخي از آنان اذعان مي‌كردند: كليسا به ظاهر از زنان دفاع كرد، ولي مردان غربي هر نوع بهره برداري كه خواستند به صورت غير قانوني از زنان نمودند، در حالي كه اگر كليسا هم مانند اسلام قانون تعدد زوجات را امضاء کرده بود؛ به صورت قانوني و با صراحت از اين مشكلات به وجود آمده جلوگيري مي كرد.

پاورقی:

(1)- روم 21

(2)- من لا يحضره الفقيه ؛ ج‏3 ؛ ص383

(3)- منتهي الامال ج 1 ص 296

(4)- نساء 3